Bazar iqtisadiyyatı şəraitində şirkətlər üçün borc vəsait (kapital) cəlb etməyin bir neçə üsulu vardır və bunlar içərisində bank kreditləri ilə yanaşı qiymətli kağızlar bazarından kapital cəlbi də xüsusi yer tutur. Qiymətli kağızlar bazarı investorlara əlavə gəlir qazanmaq imkanı yaratdığı kimi, müxtəlif şirkətlərə də borc vəsaiti və ya kapital cəlbi üçün geniş imkanlar təqdim edir.

Bəs qiymətli kağızlar bazarından necə vəsait (kapital) cəlb etmək olar?

Bu istiqamətdə qiymətli kağızlar bazarı şirkətlərə iki əsas alternativ təqdim edir:

1. İstiqraz buraxılışı (emissiyası)

2. Səhm buraxılışı (emissiyası)

İstiqraz emissiyasının xüsusiyyətləri

İstiqraz emissiyasının digər maliyyə imkanlarından bir sıra fərqləndirici və üstün cəhətləri var. Səhm emissiyasından fərqli olaraq, istiqrazların emissiyası zamanı istiqrazları əldə etmiş investorlar şirkətin idarəçiliyində heç bir paya malik olmur. Bu baxımdan idarəçililiyi itirməmək şərti ilə borc vəsait cəlb etmək istəyən emitentlər (qiymətli kağızları emissiya edən şirkət) istiqraz emissiyasını seçirlər. Qeyd edək ki, istiqraz emissiyası bu xüsusiyyətinə görə bank kreditlərindən də müsbət mənada fərqlənir. Həmçinin bank kreditlərindən fərqli olaraq, istiqraz emissiyası zamanı mühüm şərtlərin (faiz dərəcəsi, faizlərin ödənilməsi aralığı və s.) emitent tərəfindən müəyyənləşdirilməsi istiqraz emissiyasını daha da üstün edir.

Səhm emissiyasının xüsusiyyətləri

Səhm emissiyası emitent şirkətlərə öz nizamnamə kapitallarının artırılması üçün əvəzedilməz vasitədir. Lakin səhm emissiyasının imkanları yalnız bununla məhdudlaşmır. Belə ki, səhm emissiyasından əldə edilmiş kapital da digər maliyyə imkanlarında olduğu kimi, şirkətin daha gəlirli fəaliyyəti üçün istifadə edilə bilir. Lakin adi səhm emissiyasının özünəməxsus xüsusiyyətinə görə  səhm emissiyası digər maliyyə imkanlarından fərqlənir. Belə ki, səhmi əldə etmiş investorlar şirkətin gəlirlərinə və idarəçiliyinə “şərik” olurlar. Adi səhm sahibləri səhmlər üzrə dividendlərini isə (“şəriklik” payını) yalnız şirkət ili mənfəətlə başa vurduğu təqdirdə ala bilir. Bu isə səhm emissiyasının iki mühüm üstün xüsusiyyətə malik olmasını şərtləndirir:

1. Bank krediti və istiqrazlardan fərqli olaraq, kapital mənbələri (investorlar) emitent şirkətin mənfəətlə fəaliyyət göstərməsinə daha çox maraqlı olurlar.

2. Emitent şirkət dividendlərin ödənilməsində sərbəstdir və investorlar qarşısında ilin sonunda müəyyən həcmdə faiz ödəyəciyi ilə bağlı heç bir öhdəlik götürmür.

Lakin bu zaman nəzərə almaq lazımdır ki, uzunmüddət dividend ödəməyən şirkətlərə investorların marağı azalır.

Bəs qiymətli kağızların buraxılışını (emissiyasını) necə həyata keçirməli?

Qiymətli kağızların buraxılışı (emissiyası) prosesi ümumi halda aşağıdakı mərhələlərdə həyata keçirilir:

• 1. Emissiya barədə qərarın qəbulu

• 2. İnvestisiya şirkətlərinə müraciət edilməsi

• 3. Emissiyanın Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatası tərəfindən qeydiyyata alınması

• 4. Emissiyanın Bakı Fond Birjasında listinqə qəbulu (ehtiyac olduqda)

• 5. Qiymətli kağızların emissiyasının müvafiq bazarlarda İnvestisiya şirkəti vasitəsilə icra edilməsi və kapitalın cəlbi

Əvvəlcədən düzgün maliyyə alətinin seçilməsi və doğru qərarların qəbulu məqsədilə biz ilk olaraq, lisenziyaya malik İnvestisiya şirkətlərinə müraciət edilməsini tövsiyə edirik. Qeyd edək ki, emissiyanın icrası kütləvi təklif və ya qapalı yerləşdirmə üsulu ilə həyata keçirilə bilər. Bu üsulların xüsusiyyətləri, üstünlükləri barədə ətraflı məlumatı isə gələn məqaləmizdə təqdim edəcəyik. Qiymətli kağızların emissiyası barədə daha dolğun məlumatı həmçinin İnvestisiya şirkətlərinə, Listinq Məsləhət Proqramına (LMP) və yaxud Assosiasiyamıza müraciət etməklə də əldə edə bilərsiniz.